Architektura jest wypadkową potrzeb jej użytkowników oraz aktualnej sytuacji gospodarczo-politycznej. W jej formie odczytujemy styl życia, przyzwyczajenia oraz charakter zmian, którym zostały poddane poprzednie pokolenia. W czerwcu mija 30 lat, od kiedy Polska rozpoczęła transformację ustrojową, niosącą za sobą szereg przeobrażeń społecznych, ekonomicznych i gospodarczych. Przemiany te miały też istotny wpływ na przestrzeń, w której żyjemy. Co te zmiany mówią o nas, o współczesnym społeczeństwie?
Na trzech wystawach pod wspólnym tytułem "3xT" mamy sposobność odpowiedzieć na to pytanie, odwołując się do różnych skal architektonicznych.
—
Obiekty, które zostały biedronkami
Miejsce: Galeria Główna ID
Kuratorki: Dominika Janicka, Olga Grabiwoda
Kiedyś ważne punkty na kulturalno-rozrywkowej mapie miast: klubokawiarnie, kina i restauracje. Miejsca, w których należało bywać, zachwycające oryginalną jak na tamte lata architekturą: kielecka kawiarnia Biruta, opolska restauracja Adria czy warszawskie kino Femina. W PRL były wyjątkowymi miejscami, obecnie łączy je wspólny los – wszystkie zostały przekształcone w dyskonty.
W trakcie poszukiwań do wystawy kuratorki znalazły 30 obiektów o podobnych historiach. Czy możemy już mówić o zjawisku? Na potrzeby wystawy ukuliśmy pojęcie „birutyzacji”. Pochodzi ono od nazwy kieleckiej kawiarni Biruta, która przeszła najbardziej spektakularną przemianę.
Na wystawie prześledzimy losy Biruty, która dyskontem stała się w 2000 roku. Przybliżymy tajemniczą historię tego obiektu, ujawnimy nieznanych do tej pory autorów budynku i pierwotne projekty. Prawa nawa Galerii Głównej ID zmieni się w swoisty „dyskont lab”, w którym losy Biruty będziemy mogli prześledzić na tle dynamicznie zmieniającej się historii Polski. Zwiedzający będą mogli dosłownie zajrzeć do wnętrza dawnej kawiarni, wkładając głowę do makiety obiektu oraz używając okularów 3D. Przedstawione zostaną oryginalne plany obiektu z 1972 roku oraz archiwalne wycinki z gazet. Zwiedzający będą mogli również zobaczyć mapę „birutyzacji”, czyli lokalizację obiektów-birut.
—
Mity postępu. Fotografia Pawła Pierścińskiego
Miejsce: Galeria Główna ID
Kuratorka: Ewa Tatar
Współpraca: Kacper Kępiński
Po przyjrzeniu się temu jak transformacja wpłynęła na obiekty o funkcji rozrywkowej, będziemy mieli okazję zobaczyć, jakim przekształceniom ulegały świętokrzyski krajobraz, wieś i miasta.
Oko inżyniera sprawnie kadrowało geometryczny krajobraz Ponidzia, detale Puszczy Jodłowej, wnętrza zakładów przemysłowych dawnego Staropolskiego Okręgu Przemysłowego dokumentując zmieniającą się rzeczywistość w industrializującej i urbanizującej się Polsce. Opracowane na bardzo wysokim poziomie technicznym odbitki pokazywane były na licznych wystawach, a do albumów i na pocztówki trafiały najbardziej rozpoznawalne kadry. Stopniowo kolory opowieści o stachanowskiej pracy i wierze w postęp zbladły, a ta stała się historią o eksploatacji i wyczerpaniu.
Wystawa zostanie zaprezentowana w lewej nawie Galerii Głównej ID, która została pomalowana na jodłowy kolor – intrygujący i nawiązujący do świętokrzyskiej puszczy, krajobrazu silnie obecnego w fotografii Pierścińskiego. Dodatkowym komentarzem do wystawy będą fragmenty filmów dokumentalnych i kronik z burzliwego okresu przemian przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. Rozwinięciem wątków poruszanych na wystawie będą działania plenerowe i warsztatowe prowadzone wokół tematu transformacji ostatnich trzech dekad w Starachowicach. Punktem wyjścia projektu będą przemiany gospodarcze i społeczne, które były efektem upadku Fabryki Samochodów Ciężarowych ”Star”.
Wydarzenie odbywa się w ramach programu "Transformacja". Przestrzenie wolności poświęconego zjawiskom zachodzącym w polskiej architekturze i urbanistyce po 1989 roku. Więcej na: niaiu.pl/transformacja
—
Proste historie
Miejsce: Przestrzeń ID (na piętrze)
Zespół autorski: Paul Cetnarski, Dominika Dymek, Mirabela Jurczenko, Marta Kowalczyk, Wojciech Mazan, Roman Rutkowski (zgłoszenie konkursowe), Rafał Śliwa.
Czy są jakieś części miasta, gdzie skutki transformacji były najmniej widoczne? Na piętrze w przestrzeni wystawienniczej ID zagości wystawa "Proste historie" opowiadająca o fenomenie polskich ogródków działkowych, którym niestraszne były żadne zmiany. Autorzy wystawy analizują zjawisko ogrodów i zadają pytanie: jak pomimo burzliwej historii Polski udało im się zachować swoją autonomię i wyjątkowość?
Na ekspozycję złoży się m.in. prezentacja 16 makiet altan działkowych. Dopełnieniem będzie stworzony na potrzeby wystawy mały ogródek uprawny.
Współorganizator: Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki
Partnerzy: Muzeum Miasta Gdyni, Muzeum Historii Kielc, Społem Kielce
Partner strategiczny: DS Smith
Wystawy potrwają do 13.09.2019 r.
Źródło: ID
