Monografia Pawła Chmielewskiego pt. „Od Pana Paska do Yorgiego. Dzieje świętokrzyskiego komiksu” to pierwsze tego typu wydawnictwo w Polsce. Koncentruje się ona na okresie od 1850 do 2024 roku, a jej bohaterami są nie tylko artyści komiksu urodzeni w Kielcach i regionie, ale również opowieści rysunkowe o postaciach ze świętokrzyskiego (lub inspirowane ich utworami literackimi), które powstawały w Polsce, Europie i na świecie – stąd omówienie komiksowych adaptacji prozy Sienkiewicza, Gombrowicza, Żeromskiego, Niziurskiego i innych twórców. W monografii obecni są również autorzy „opowieści z dymkiem”, niekoniecznie z Kielc, którzy publikowali na łamach lokalnej prasy.
W publikacji można znaleźć opis twórczości Jana Lewickiego (autora pierwszego komiksu w języku polskim) i Franciszka Kostrzewskiego (pioniera polskiego komiksu prasowego). Następnie przedstawiony został m.in. amerykański komiks na łamach międzywojennej prasy i polskie „seriale obrazkowe” w kieleckiej prasie, historia rysunkowa o Koziołku Matołku i jego wpływie na kulturę, przełomowa „opowieść z dymkami”, która powstała w Ćmielowie, komiks w gazetach „gadzinowych” okresu II wojny światowej i początki socrealizmu w regionalnej prasie powojennej.
Każdy z rozdziałów osadzony jest nie tylko w realiach topograficznych, ale również historycznych, uwarunkowaniach społecznych i kulturowych danej epoki. W kolejnych odsłonach tej historii czytelnicy mogą zapoznać się z rozbudowanymi formami narracyjnymi z lat 60-tych i 70-tych (od „Sierżanta Cienia” do „Hubala”) ze „Słowa Ludu” po „Hrabiego Monte Christo” w „Echu Dnia” oraz krótkimi utworami i przedrukami z prasy zachodniej (frankofońskiej, niemieckiej i amerykańskiej) dominującymi w lokalnej prasie, z wykorzystaniem komiksu w reklamie prasowej i w konkursach.
Przeczytać można też o strategiach wydawców i właścicieli tytułów prasowych z lat 90-tych i późniejszych, gdy na łamach gazet kieleckich debiutują twórcy decydujący o kształcie komiksu (w regionie, a często w Polsce) w kolejnych latach – Jerzy Ozga, Dariusz Żejmo, Robert Łysak, Grzegorz Sobczak i kilkudziesięciu innych autorów. Skonfrontowani oni zostają z twórcami starszego pokolenia, którzy usiłują korzystać z poetyki komiksu w malarstwie i grafice. Twórcą osobnym i wyjątkowym okazuje się publikujący, rozśmieszający i komentujący przez ponad cztery dekady Zbigniew Jujka, którego twórczość zostaje ukazana od strony kreacji postaci, języka, kulturowych i literackich tropów.
Część ostatnia to trzy, a czasem cztery dziesięciolecia – od pierwszych, głośnych i ogólnopolskich debiutów na łamach „Relaxu” i „Fantastyki” tuż przed 1989 rokiem, przez organizację Pierwszego Ogólnopolskiego Konwentu Twórców Komiksu w Kielcach do cyklu wystaw i spotkań naukowych w ostatnich latach. Okres 1989-2024 to prezentacja działalności ponad trzydziestu twórców (m.in. Roberta Kolasy, Sylwii Resteckiej, Janusza Ordona, Zygmunta „Zekego” Kowala, Michała Ociesy, Norberta Rybarczyka, Tomasza Łukaszczyka, Huberta Czajkowskiego, Łukasza Okólskiego, Artura Sadłosa, Marcina Kota, Dariusza Dubiela, Jerzego Ozgi – którego komiksom poswięcony został osobny rozdział) oraz krajobrazu efemerycznego, na który składają się rozproszone publikacje gazetowe, ziny i niskonakładowe albumy. To rysownicy, scenarzyści i wydawcy między komercją a artystyczną ambicją i eksperymentem. Prezentacja dokonań twórców została uzupełniona o szereg informacji o społecznym i artystycznym klimacie panującym wokół „opowieści z dymkiem”, reakcjach urzędników a także instytucji.
„Od Pana Paska do Yorgiego” zawiera również szeroki wybór opinii i recenzji z ostatniego ćwierćwiecza (zarówno z prasy tradycyjnej jak i przestrzeni internetowej) wraz z ponad pięcioma setkami ilustracji – komiksowych plansz, prasowych szpalt z paskami opowieści obrazkowych, fragmentami folderów, artykułami gazetowymi oraz plakatami wystaw i fotografiami z wydarzeń.
Projekt wydania monografii został dofinansowany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Funduszu Promocji Kultury.
Źródło: Stowarzyszenie Twórcze „Zenit”
