Obchody Zmartwychwstania Pańskiego A A A

Obecnie w Kościele katolickim nie obchodzi się przedpościa. Posoborowa reforma liturgiczna w 1970 r. zniosła ten okres. Przedpoście jest obchodzone przez katolików tradycyjnych oraz luteranów i anglikanów. Zachowali (w swym kalendarzu liturgicznym) także łacińskie nazwy kolejnych postnych niedziel:

• Domínica in Septuagésima, Niedziela Siedemdziesiątnicy (Starozapustna),
• Domínica in Sexagésima, Niedziela Sześćdziesiątnicy (Mięsopustna),
• Domínica in Quinquagésima, Niedziela Pięćdziesiątnicy (Zapustna).

Gdy policzymy dni od środy popielcowej do Wielkiej Soboty włącznie, to wychodzi nam 46 dni. Skąd więc te nieścisłości? Otóż, gdy odejmiemy sześć niedziel, zostanie nam dokładnie 40 dni postu. Co prawda, w pierwszych wiekach post obejmował tylko Wielki Piątek i Wielką Sobotę, ale w III wieku poszczono już cały tydzień, a na początku IV wieku, na pamiątkę czterdziestodniowego postu Jezusa na pustyni oraz czterdziestu lat wędrowania Izraelitów po ucieczce z Egiptu, post został przedłużony do czterdziestu dni. W VII wieku, w Kościele katolickim za początek postu przyjęto szóstą niedzielę przed Wielkanocą. Ponieważ niedziele wyłączone były z postu, aby zachować 40 dni pokutnych, jego początek przypadł na środę popielcową. Od 1570 roku był to już zwyczaj powszechnie obowiązujący i w tym dniu na znak pokuty posypywano głowę popiołem.

Według innej interpretacji – „mniejszościowej” – Wielki Post rozpoczyna się w środę popielcową, ale kończy w Niedzielę Palmową. Niedziele postne określane są następującymi mianami:

1. Wstępna  (łac. Invocavit).
2. Sucha (łac. Reminiscere).
3. Głucha (łac. Oculi).
4. Śródpostna (łac. Laetare).
5. Czarna (łac. Iudica).
6. Palmowa (łac. Palmarum).

W ten sposób dni od Wielkiego Poniedziałku do Wielkiej Soboty stanowią niejako oddzielny okres liturgiczny, którym jest Wielki Tydzień.

Przed rokiem 1983 (Kodeks Prawa Kanonicznego), wielkopostne zwyczaje na wsi były przestrzegane bardzo rygorystycznie. Dziś już są rzadko praktykowane.

Należał do nich ścisły post – tzn. rezygnacja z przyjemności kulinarnych. Kromki chleba smarowano powidłami ze śliwek lub jabłek albo maczano je w oliwie. Jadano potrawy nieokraszone tłuszczem i śmietaną. Na stole dominowały śledzie bez śmietany. Kawę zbożową zastępowano proszkiem z palonych żołędzi. Pito ten napój bez mleka, śmietany i sacharyny. Pito także herbatę – mieszankę z kwiatu lipy, pokrzywy, bławatka, głogu i dzikiej róży. Mężczyźni rezygnowali z tabaki, tytoniu oraz alkoholu. Na ten czas rezygnowano także z przyjemności „w łóżku”, a dzieciom opowiadano żywoty świętych. Kobiety chowały do szaf odświętną odzież i na sześć tygodni nakrywały głowy czarnymi chustkami. Zakładały szare spódnice i czarne zapaski, nie nosiły korali i kolorowych chustek szalinówek oraz kolorowych zapasek zwanych krakowskimi.

Księża podczas odprawiania niedzielnej mszy nadal pozostawiali postny kolor szat liturgicznych, czyli fioletowy, mimo że w IV niedzielę Wielkiego Postu można użyć koloru różowego, tak jak w III niedzielę Adwentu. Zaznacza on bowiem „przepołowienie” danego okresu liturgicznego. Ponadto w niedziele Wielkiego Postu, podobnie jak w niedziele Adwentu, nie śpiewa się hymnu „Chwała na wysokości Bogu”. Zastanawiające jest także, że w hymnie brewiarzowej „Godziny czytań niedziel Wielkiego Postu” znajdują się słowa, które chyba powinny się znaleźć w takim hymnie przeznaczonym na dni powszednie: „Ten czas przeżyjmy w skupieniu, krótsze niech będą rozmowy, skromniejsze nasze posiłki, więcej czuwania nad sobą”.

Triduum Paschalne (Wielkanocne), obejmuje dni od Wielkiego Piątku do Niedzieli Wielkanocnej. A zatem, według tej interpretacji, Wielki Post rozpoczyna się od I niedzieli Wielkiego Postu i kończy w Wielki Czwartek, który nie obejmuje już Mszy Wieczerzy Pańskiej. Należy ona bowiem nie tylko w rycie mediolańskim, ale i w rycie rzymskim do Triduum Paschalnego.

Wielki Post na Wschodzie – w rycie bizantyjskim – rozpoczyna się w tzw. czysty poniedziałek (odpowiednik środy popielcowej), który przypada po Niedzieli Seropustnej. Nazwa wskazuje, że odtąd nie tylko nie wolno spożywać pokarmów mięsnych, ale także nabiału i jaj (np. sera). Wielki Post trwa w rycie bizantyjskim 40 dni: od czystego poniedziałku do piątku przed Niedzielą Palmową. Natomiast w sobotę przed Niedzielą Palmową, zwaną Sobotą Łazarza (por. J 11,1–45), rozpoczyna się Tydzień Męki Chrystusa, który kończy Wielka Sobota.