Wtorek, 24 grudnia 2024 - Adama, Ewy, Irminy

Park Etnograficzny w Tokarni - chałupa z Rokitna A A A

Piątek, 1 lipca 2011 Autor: Agnieszka Markiton
Zamożna chałupa z Rokitna koło Szczekocin została wybudowana w 1805 roku w Rokitnie - Starej Wsi, po scaleniu rozdrobnionych gruntów została przeniesiona w 1863 roku do Rokitna - Kopalin. Zachowała przy tym najcenniejsze pierwotne cechy konstrukcyjne, w kształcie reprezentatywnym dla budownictwa południowo - wschodniej Kielecczyzny.
Jest wzniesiona z masywnych bali sosnowych przecieranych na połowizny, o lekko ociosanych wypukłościach na zewnętrznych licach ścian. Ściany wieńcowe węgłowane na obłap, mają belki przewiązane tyblami. Chałupa jest szeroko-frontowa o planie: kurnik - mała izba - sień z wędzarnią - duża izba - komora z wyjściem na podwórze. Stoi ona elewacją frontową na południe, bo zawsze tak lokalizowano domy w Rokitnie, tyłem jest zwrócona do drogi i oddzielona od niej dość rozległym ogródkiem za solidnym płotem, w którym rosną kwiaty i krzaki bzu.
Okna są dwuskrzydłowe, sześciopolowe, otwierane od frontu jedno w izbie małej, dwa w dużej, i po jednym czteropolowym nieotwieranym - w obu izbach od tyłu. W sieni zachowało się archaiczne rozwiązanie, gdzie dwoje drzwiczek na kołowrocie zamyka zapiecek przy kolumnowym kominie oraz wnękę wędzarni. Urządzenia ogniowe są murowane z kamienia, z ogrzewaczem i trzonami kuchennymi z blachami w obu izbach oraz piecem chlebowym w izbie małej. W dużej izbie podłoga jest wykonana z desek, a w małej i w komorze są polepy gliniane.
Dach jest czterospadowy, kryty gładko ułożoną słomą, z szerokimi okapami. Końcówki belek stropowych nad obiema izbami i sienią, z obu stron chałupy, opracowano dekoracyjnie: są ociosane półokrągło i sfazowane na krawędziach, a od dołu nacięto w nich poprzeczny uskok. Ściany są w całości bielone z zewnątrz, wewnątrz nie bielone tylko powały.
W chałupie zaprezentowano urządzenie wnętrz z lat 20-30 XX wieku, zamieszkiwanych wraz z rodziną przez stolarza, posiadającego także niewielkie gospodarstwo rolne. Istotne w kształcie społecznym Rokitna zróżnicowanie majątkowe, nasilające się w latach międzywojennych, kazało biedniejszym rolnikom wspierać się zajęciami dodatkowymi. Stolarstwo przynosiło znaczny dochód, stąd wnętrze izby wyposażone jest dostatnio, o czym świadczy m.in. lustro, zegar ścienny czy bogato zdobiony stół z blatem z dębowej klepki.
Warto zwrócić uwagę na pięknie malowaną skrzynię posażną, której dekoracja jest charakterystyczna dla okolic Rokitna od początku XIX wieku, oraz na mebel znacznie nowszy z okresu już po I wojnie światowej - stojącą pod oknem ławę zwaną kanapą, która pełniła rolę schowka, siedziska ale i czasem łóżka. Kanapy takie wyrabiali właśnie okoliczni stolarze, a przede wszystkim Stanisław Prokop z Rokitna, który zaopatrywał w nie szerszą okolicę, sprzedając swe meble na targu.
Warsztat stolarski wymagał zawsze oddzielnego pomieszczenia, i w chałupie z Rokitna - odtworzony z naturalnym charakterem - zajmuje małą izbę. Oglądać tam można tradycyjne podstawowe wyposażenie: ręczne piły, strugi, tzw. karnesy do frezowania profilowanych dekoracji, ośniki, dłuta, znaczniki, cyrkle, kobylicę i stół stolarski, garnek do przygotowywania kleju kazeinowego.

Tekst: Tomasz Dzikowski
Źródło: Tomasz Dzikowski, Park Etnograficzny w Tokarni, informator turystyczny, Kielce 1999

Słowniczek:
Węgieł – narożnik, w ścianie wieńcowej, naroże budynku wykonane z dwóch krzyżujących się belek drewnianych, z których zbudowana jest ściana.
Tybel - drewniany kołek do łączenia części w wyrobach drewnianych; klin, czop.
Konstrukcja wieńcowa (ściana wieńcowa, konstrukcja węgłowa, blok-hauzowa, na zrąb, zrębowa, na zamek) - ściana drewniana znana już w czasach prehistorycznych (od neolitu). Do dzisiaj kontynuowana w rejonach o bogatych tradycjach ciesielskich takich jak Podhale czy Kurpie. Ściana składa się z ułożonych poziomo wieńców z belek drewnianych łączonych w narożach (węgłach) na zamki z ostatkami lub bez nich. Ostatkami nazywa się wystające poza obrys budynku końce belek. Belki leżące na sobie łączy się na ogół dębowymi kołkami, chroniąc je przed przesunięciem. Szczelinę pomiędzy nimi należy uszczelnić np. sznurem, pakułami, wysuszonym mchem.

ZDJĘCIA

Chałupa z Rokitna - Chałupa wybudowana w 1805 r.
Chałupa z Rokitna - Ściany wieńcowe węgłowane na okap
Chałupa z Rokitna - Dach kryty gładko ułożoną słomą
Chałupa z Rokitna - Urządzenie wnętrza z lat 20-30 XX w.
Chałupa z Rokitna - Skrzynia posażna z dekoracją charakterystyczną dla okolic Rokitna
Chałupa z Rokitna - Ława zwana kanapą
Chałupa z Rokitna - Bogate wyposażenie izby
Chałupa z Rokitna - Warsztat stolarski zajmujący mała izbę
Chałupa z Rokitna - Tradycyjne podstawowe wyposażenie warsztatu stolarskiego
Chałupa z Rokitna - Żarno
Chałupa z Rokitna - Usytuowanie chałupy z Rokitna w Parku Etnograficznym w Tokarni

Finałowy koncert II edycji OFEM w KCK.

Już w sobotę, 21 grudnia o godzinie 16.00 w Kieleckim Centrum Kultury, odbędzie się finał II...

Filharmonia Świętokrzyska zaprasza na pierwszy kwartał 2025 roku!

W Filharmonii Świętokrzyskiej im. Oskara Kolberga w Kielcach odbyła się konferencja prasowa,...

20-lecie Stowarzyszenia Przyjaciół Teatru im. Stefana Żeromskiego Loża 3 w Kielcach

Stowarzyszenie Przyjaciół Teatru im. Stefana Żeromskiego Loża 3 w Kielcach obchodzi w tym roku...

Rozstrzygnięto ŚWIĘTOKRZYSKI KONKURS SZTUKI LUDOWEJ

W Wojewódzkim Domu Kultury w Kielcach rozstrzygnięto ŚWIĘTOKRZYSKI KONKURS SZTUKI LUDOWEJ -...

"Jazz z filmowym brzmieniem" w Pałacyku Zielińskiego w Kielcach

6 grudnia (w piątek) w Pałacyku Zielińskiego w Kielcach zagrają Oskar Cenkier i Miłosz Skwirut –...

Wernisaż wystawy fotografii krajobrazowej Mariusza Łężniaka w kieleckim BWA

W najbliższy piątek, 13 grudnia, o godz. 18.00 w Biurze Wystaw Artystycznych w Kielcach zostanie...

I Świętokrzyski Jarmark Bożonarodzeniowy w Kielcach

Stoiska ze świątecznymi ozdobami, degustacje potraw regionalnych, występy artystyczne, zabawy i...

Sylwester w Teatrze im. Stefana Żeromskiego

W Sylwestra w Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach będzie można obejrzeć dwa spektakle:...

Powered by Actualizer & Heuristic
Copyright © 2014 by PIK KIELCE
Licznik odwiedzin: 65 927 100
Polityka prywatności | Mapa strony

Cookies

Ta strona korzysta z cookies, które instalowane są w Twojej przeglądarce, więcej informacji w Polityce Prywatności