Wtorek, 24 grudnia 2024 - Adama, Ewy, Irminy

Park Etnograficzny w Tokarni - chałupa z Bronkowic A A A

Piątek, 1 lipca 2011 Autor: Agnieszka Markiton
Czas wybudowania chałupy z Bronkowic koło Pawłowa określono dzięki badaniom terenowym i analizom porównawczym najpóźniej na koniec XVIII wieku.
Jest to budynek jednotraktowy, szerokofrontowy o programie: sień przechodnia - izba - komora. W 1815 roku zamieszkiwana przez sołtysa, Kaspra Ciorocha, po scaleniu gruntów w 1857 roku została wykupiona od dworu przez Michała Ciorocha i przeniesiona na inne miejsce w granicach Bronkowic, gdzie weszła w skład zagrody o zabudowie wolnostojącej.
Jest posadowiona na kamieniach leżących luzem pod przyciesiami. Wieńcowe ściany z pomocniczą łątką w sieni, wzniesiono z okrąglaków świerkowych i sosnowych, węgłowanych na nakładkę jednostronną prostą. Węgły tej chałupy, dzięki widocznym ostatkom okrąglaków, wyróżniają się na tle innych obiektów w skansenie. Ściany są bielone wewnątrz, z zewnątrz tylko elewacja frontowa jest bielona. Chałupa jest przykryta czterospadowym dachem poszytym słomą ułożoną schodkowo w narożach. Kalenicę zabezpiecza nakładka z gontów.
Bardzo ciekawy jest kamienny piec ogrzewczy opalany od strony sieni, we wnęce w podstawie komina. W izbie znajduje się kamienna nalepa z kapą z warkoczy słomianych polepionych gliną i piec chlebowy. Podłoga w izbie wykonana jest z szerokich desek sosnowych bitych na kołki dębowe. Powała izby i komory jest wykonana z ciężkich połowizn bali. W izbie oryginalne belki są okopcone przez dym, a siestrzan ma wypalenia - zapewne od smolnych szczap, pierwotnie używanych do oświetlenia.
Z sieni na podwórze prowadzą niskie drzwi taflowe na kołowrocie o biegunie zawieszonym w drewnianych obejmach. Pozostałe drzwi w chałupie są zawieszone na kowalskich zawiasach.
Pod 16-polowym oknem frontowym umieszczono ogródek kwiatowy otoczony płotem z żerdzi przeplatanych gałęziami sosnowymi.
Wnętrze przedstawia XIX-wieczne mieszkanie zielarki, będące swoistą apteką, a nawet izbą chorych. Znajdująca się za piecem wiązka słomy była miejscem, gdzie w razie konieczności kładziono chorego, gdy opuścił on dom zielarki, słomę palono. W sieni i izbie zwracają uwagę obfite wiązki ziół leczniczych o bogatym wyborze oraz butelki z nalewkami. Pozostałe wyposażenie izby i sieni jest skromne m.in. prosty niedekorowany stół, jedno łóżko i otwarta półka na naczynia, bez podszafia. Stołeczek o masywnym, wyciosanym w klocu drewna siedzisku, położony „do góry nogami" spełniał rolę pniaka do bicia drobiu - zachowane na nim ślady nie pozostawiają co do tego wątpliwości. Gotując na nalepie z otwartym ogniem, żeliwne garnki ustawiano na kutym dynarku.
W komorze oprócz niezbędnego wyposażenia gospodarczego, znajduje się drewniana prycza o nogach osadzonych w polepie, przykryta słomą i derkami - miejsce snu matki gospodyni.

Tekst: Tomasz Dzikowski
Źródło: Tomasz Dzikowski, Park Etnograficzny w Tokarni, informator turystyczny, Kielce 1999

Słowniczek:
Przycieś (podwalina) w budownictwie drewnianym: podstawa wykonana z odpowiednio spojonych belek, na której opiera się ściana.
Konstrukcja wieńcowa (ściana wieńcowa, konstrukcja węgłowa, blok-hauzowa, na zrąb, zrębowa, na zamek) - ściana drewniana znana już w czasach prehistorycznych (od neolitu). Do dzisiaj kontynuowana w rejonach o bogatych tradycjach ciesielskich takich jak Podhale czy Kurpie. Ściana składa się z ułożonych poziomo wieńców z belek drewnianych łączonych w narożach (węgłach) na zamki z ostatkami lub bez nich. Ostatkami nazywa się wystające poza obrys budynku końce belek. Belki leżące na sobie łączy się na ogół dębowymi kołkami - tyblami, chroniąc je przed przesunięciem. Szczelinę pomiędzy nimi należy uszczelnić np. sznurem, pakułami, wysuszonym mchem.
Węgieł – narożnik, w ścianie wieńcowej naroże budynku wykonane z dwóch krzyżujących się belek drewnianych, z których zbudowana jest ściana.
Kalenica - najwyższa część dachu utworzona na przecięciu połaci dachowych. Jest to tzw. kalenica główna, w odróżnieniu od linii przecięcia skośnych krawędzi połaci, które tworzą tzw. kalenice narożne.

ZDJĘCIA

Chałupa z Bronkowic - XVIII - wieczna , szeroko frontowa chałupa
Chałupa z Bronkowic - Budynek o konstrukcji wieńcowej pokryty czterospadowym dachem
Chałupa z Bronkowic - 16-polowe okno frontowe, pod nim ogródek
Chałupa z Bronkowic - Wyposażenie izby
Chałupa z Bronkowic - Piec w izbie
Chałupa z Bronkowic - Sień
Chałupa z Bronkowic - Zioła
Chałupa z Bronkowic - Usytuowanie chałupy z Bronkowic w Parku Etnograficznym w Tokarni

Finałowy koncert II edycji OFEM w KCK.

Już w sobotę, 21 grudnia o godzinie 16.00 w Kieleckim Centrum Kultury, odbędzie się finał II...

Filharmonia Świętokrzyska zaprasza na pierwszy kwartał 2025 roku!

W Filharmonii Świętokrzyskiej im. Oskara Kolberga w Kielcach odbyła się konferencja prasowa,...

20-lecie Stowarzyszenia Przyjaciół Teatru im. Stefana Żeromskiego Loża 3 w Kielcach

Stowarzyszenie Przyjaciół Teatru im. Stefana Żeromskiego Loża 3 w Kielcach obchodzi w tym roku...

Rozstrzygnięto ŚWIĘTOKRZYSKI KONKURS SZTUKI LUDOWEJ

W Wojewódzkim Domu Kultury w Kielcach rozstrzygnięto ŚWIĘTOKRZYSKI KONKURS SZTUKI LUDOWEJ -...

"Jazz z filmowym brzmieniem" w Pałacyku Zielińskiego w Kielcach

6 grudnia (w piątek) w Pałacyku Zielińskiego w Kielcach zagrają Oskar Cenkier i Miłosz Skwirut –...

Wernisaż wystawy fotografii krajobrazowej Mariusza Łężniaka w kieleckim BWA

W najbliższy piątek, 13 grudnia, o godz. 18.00 w Biurze Wystaw Artystycznych w Kielcach zostanie...

I Świętokrzyski Jarmark Bożonarodzeniowy w Kielcach

Stoiska ze świątecznymi ozdobami, degustacje potraw regionalnych, występy artystyczne, zabawy i...

Sylwester w Teatrze im. Stefana Żeromskiego

W Sylwestra w Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach będzie można obejrzeć dwa spektakle:...

Powered by Actualizer & Heuristic
Copyright © 2014 by PIK KIELCE
Licznik odwiedzin: 65 926 855
Polityka prywatności | Mapa strony

Cookies

Ta strona korzysta z cookies, które instalowane są w Twojej przeglądarce, więcej informacji w Polityce Prywatności