Chałupa została wzniesiona w 1875 roku i pierwotnie wchodziła w skład niezachowanego okołu. Jej fundatorem był Jan Kołodziej. Chałupa reprezentuje typ budynku szerokofrontowego, o planie: komora - sień - izba - izba - chlew. Ściany wzniesiono z sosnowych połowizn i bali ciosanych, o konstrukcji wieńcowej. Fragment ściany od podwórza, bezpośrednio związanej z urządzeniami ogniowymi, wybudowano z kamienia i polepiono z zewnątrz tynkiem wapiennym. Całość ścian wewnątrz i z zewnątrz jest bielona wapnem. Końce wszystkich belek stropowych, widoczne pod dachem, zarówno od frontu jak i od podwórza ociosane są półokrągło, ze sfazowaniem krawędzi. Dach jest czterospadowy, kryty słomą na gładko.
Podłogę wykonano z desek sosnowych na legarach, bitych na gwoździe, tylko w chlewie podłoga jest kamienna na glinie. Komora jest podpiwniczona. Piwnicę wymurowano z kamienia wapiennego, ze sklepieniem kolebkowym i wejściem dostępnym przez właz w podłodze sieni.
Urządzenia ogniowe pochodzą z roku 1908. W sieni znajduje się komin wyposażony w palenisko wnękowe do gotowania - tzw. „letni piec”. W mniejszej izbie znajduje się piec z paleniskiem wnękowym i piecem chlebowym oraz trzon kuchenny z blachą o dwóch fajerkach. Piec ten ogrzewa zarazem większą izbę. Komin o wysokiej koronie ceglanej, wyróżnia się wśród innych - starszych, które były kamienne i bielone.
Do chałupy prowadzi dwoje drzwi - do sieni przelotowej - od frontu i od podwórza, których kształt jest nie spotykany w pozostałych obiektach w skansenie. Odrzwia stanowią pionowe węgary związane nadprożem, ponad którym pozostawione są otwarte naświetla. Drzwi frontowe dekorowane są klepką sosnową, bez ćwieków, a reprezentacyjny charakter tego wejścia podkreśla oprowadzenie otworu profilowaną opaską.
Okna w izbach są dwuskrzydłowe, sześciopolowe, malowane brązową farbą olejną.
Ogródek kwiatowy pod oknami frontowymi, obwiedziony niskim płotkiem sztachetowym, oddziela chałupę od gruntowej drogi wiejskiej.
Sześcioboczna stodoła jest jedyną o takim planie w ekspozycji skansenu, ma ściany o konstrukcji sumikowo-łątkowej, i sochową konstrukcję dachu w odmianie słupowo-ramowej. Ściany wzniesione są z poziomych belek sosnowych, wsuniętych czopami w pionowe wpusty w słupach nośnych z bali dębowych, ustawionych bez fundamentu, na pojedynczych, dużych kamieniach. Archaiczną konstrukcję dachu stanowią dwa słupy (sochy) wkopane w ziemię wewnątrz budynku, na których oparta jest pozioma płatew kalenicowa (ślemię). Konstrukcję tę wzmacniają skośne rozpory. O płatew kalenicową i górne belki ścian oparte są tzw. kluczyny czyli belki spełniające rolę krokwi. Dach jest sześciospadowy, kryty słomą na gładko.
W lewym zapolu stodoły, podobnie jak na przejazdowym boisku jest tylko ubita ziemia. W prawym zapolu podłoga jest ułożona z luźnych żerdek sosnowych. Wrota z drewna dębowego i sosnowego są dwuskrzydłowe o konstrukcji ramowej z zastrzałami. Do lewego zapola wiodą ponadto małe drzwi deskowe umieszczone obok wrót od strony podwórza.
Murowana stajnia z oborą jest kopią obiektu zrealizowaną według inwentaryzacji. Jest to dwupomieszczeniowy budynek wzniesiony z łamanego kamienia wapiennego i cegły wewnątrz, zgodnie z pierwowzorem.
Dach jest czterospadowy, kryty słomą na gładko. W stajni podłoga jest częściowo wykonana ze sztorcowych łupków dębowych, a częściowo z kamienia, ułożonego na podsypce z piasku.
Nadproża drzwi do pomieszczeń i okienka wysklepione są lekkim łukiem.
Przeciwległą pierzeję podwórza zamyka prostokątna wiata – wozownia, zwana też podokołem, wsparta na sześciu sosnowych okorowanych pniach, stojących na płaskich kamieniach. Konstrukcja oszalowana jest z dwóch stron pionowymi tarcicami sosnowymi. Wiata od strony podwórza jest otwarta, zaś od strony chałupy zaopatrzona w dwuskrzydłowe wrota wjazdowe. Dach jest czterospadowy, kryty słomą na gładko.
W roku 1991 całą zagrodę wraz z wnętrzami chałupy przeznaczono na ekspozycję poświęconą niezwykłemu, nieprofesjonalnemu artyście - Janowi Bernasiewiczowi. Wystawa „Ocalić od zapomnienia. Jan Bernasiewicz - twórca ogrodu rzeźb" prezentuje dorobek zmarłego w 1984 roku rzeźbiarza z Jaworzni - Gniewców pod Kielcami. Głównym tworzywem swych rzeźb uczynił Bernasiewicz drewno. Szanował jego naturalną formę, wykorzystując sęki, wygięcia, rozwidlenia i nieraz tylko kilkoma prostymi cięciami dopowiadał prawdę o przedstawianej postaci. W ten sposób powstały grupy zasłużonych w historii Polaków (Król Kazimierz, Chopin - ten muzyk najsławniejszy, Ksiądz Staszic, Kopernik czarny taki bo zakonserwowany, Rej, ta blacha na głowie to jest ochrona ale też i beret, Paderewski, Sienkiewicz, Piłsudski, Wałęsa), postaci legendarnych (Zbój Barbara Rusinowska, Żyd Wieczny Tułacz, Samson co zabił tysiąc Filistynów), a także znajomych z otoczenia (Rolnik z Jędrzejowskiego, Smoliński Wincenty mój dobry znajomy z Okrąglicy, Maryśka moja żona).
Źródło: Tomasz Dzikowski, Park Etnograficzny w Tokarni, informator turystyczny, Kielce 1999
Słowniczek:
Konstrukcja wieńcowa (ściana wieńcowa, konstrukcja węgłowa, blok-hauzowa, na zrąb, zrębowa, na zamek) - ściana drewniana znana już w czasach prehistorycznych (od neolitu). Do dzisiaj kontynuowana w rejonach o bogatych tradycjach ciesielskich takich jak Podhale czy Kurpie. Ściana składa się z ułożonych poziomo wieńców z belek drewnianych łączonych w narożach (węgłach) na zamki z ostatkami lub bez nich. Ostatkami nazywa się wystające poza obrys budynku końce belek. Belki leżące na sobie łączy się na ogół dębowymi kołkami - tyblami, chroniąc je przed przesunięciem. Szczelinę pomiędzy nimi należy uszczelnić np. sznurem, pakułami, wysuszonym mchem.
Legar - drewniana belka, na której układa się deski podłogi. Określenie to używane jest także w stosunku do podkładów pod ciężkie przedmioty.
Sklepienie kolebkowe (beczkowe) - sklepienie w kształcie połowy leżącego walca przeciętego wzdłuż płaszczyzny poziomej. Wykonywane z ciosów kamiennych w kształcie klińca przewiązanych z zasadą mijania spoin. Kolebka sklepienia oparta jest na ścianach podłużnych (ustawionych wzdłuż osi sklepienia). Ściany przejmują obciążenie pionowe i poziome (ciężar i rozpór).
Węgar – pionowy element przy otworze okiennym lub drzwiowym otrzymany przez wysunięcie cegieł dla ścian murowanych lub dostawienie pionowych słupków dla ścian drewnianych lub kamiennych. Stanowi on oparcie dla ościeżnicy, oraz uszczelnienie jej połączenia z murem.
Konstrukcja sumikowo-łątkowa - rodzaj szkieletowej konstrukcji ściany składającej się z następujących elementów:
• podwalina – belka pozioma oparta na fundamencie
• słupki (łątki) – elementy pionowe połączone na czopy z podwaliną i oczepem. W słupkach w konstrukcji tradycyjnej są wykonane podłużne wyżłobienia, czasem bruzdy otrzymuje się przez nabicie listew.
• oczep – górna belka zamykająca ścianę
• sumiki – poziome bale wsuwane w wyżłobienia w łątkach
• miecze – czasem stosowanych w narożach budynku. Pełnią podobną rolę jak zastrzały w konstrukcji ryglowej (mur pruski), czyli usztywniają konstrukcję.
Konstrukcja sochowa dachu (więźba sochowo-ślemieniowa) - rodzaj drewnianej konstrukcji dachów. Konstrukcja składała się z wbitych w ziemię soch, czyli drewnianych słupków z rozwidleniem u góry. Na rozwidleniu opierano ślemię, czyli poziomą belkę. Na ślemieniu mocowano żerdzie, tzw. kluczyny, drugi koniec żerdzi opierał się o belkę wieńczącą ścianę (oczep). Żerdzie układane były w płaszczyźnie połaci dachowej. Dach kryto strzechą. Ściany budynku wykonywane były najczęściej jako wieńcowe.
Ściany szalowane – czyli deskowane w celu umocnienia, uszczelnienia lub dekoracji konstrukcji.
