Jest to dom szerokofrontowy, jednotraktowy o planie: komora - sień - izba - stajnia. Wzniesiono go z drewna modrzewiowego. Przyciesia leżą na gruncie, częściowo na kamieniach. Wieńcowe ściany z połowizn i cieńszych bali ociosanych czworobocznie, węgłowane są na obłap, a belki pasowane do siebie ściśle, bez konieczności uszczelniania mchem. Część zawierającą „stajnię” dostawiono w konstrukcji sumikowo - łątkowej. Dach jest czterospadowy pokryty strzechą o schodkowych narożach.
Na pokrytej pobiałą belce tragarzu w izbie można odczytać ozdobiony trzema rozetami napis: Benedic Domine Et omnes chabitantes inea Anno Domini 1758.
Najciekawszym fragmentem chałupy, który zachował się do współczesności jest archaiczny komin typu zbrożyna, zwany też sztagowym. Jego konstrukcję stanowią cztery drewniane słupy (sztagi) zbiegające się ku górze, a stojące na gruncie. Powiązane są poprzeczkami, do tych zaś przybite są pionowe żerdki, na każdej ze ścian. Żerdki te opleciono szczelnie słomianymi warkoczami i polepiono gliną. Część komina ponad dachem jest obłożona snopkami słomy i stanowi całość ze strzechą.
W podstawie komina, dostępnej z sieni przez niskie drzwiczki, urządzona jest kuchenka z trzonem z blachami - najprawdopodobniej dobudowanym w późniejszym czasie. W izbie znajduje się trzon kuchenny z blachami, ogrzewacz i piec chlebowy.
We wszystkich pomieszczeniach chałupy zamiast podłóg położono gliniane polepy.
Ciekawe są drzwi do stajni, które wykonano w konstrukcji łątkowej, z deskowaną pionowo taflą. Drzwi do sieni i komory zawieszone są na biegunach, zamykane drewnianą zaporą. Natomiast drzwi do sieni dodatkowo wyposażono w drewniany zamek zwany kołowrotkiem.
Chałupa jest bielona w całości z wyjątkiem tafli drzwi do komory i stajni.
Zgodnie z powszechnym pozarolniczym zajęciem mieszkańców Świątnik, chałupa jest mieszkaniem niciorza, dlatego w obszernej komorze umieszczono warsztat tkacki i szereg pomocniczych sprzętów: potak, wijadła, szpularz, płochy, czółenka. Tkacz wyrabiał tradycyjne płótno lniane bielone, zgrzebne oraz tkaniny wełniane.
Wyposażenie izby jest skromne, m.in. jedno z dwóch łóżek jest bardzo małe, choć nie było przeznaczone dla dziecka. Klepkowa konewka stojąca pod półką na naczynia służyła do przynoszenia wody. Powszechnie używana w każdym gospodarstwie niecechowana waga, tzw. przeźmian jest i w tej chałupie, ale kamienny, ociosany obciążnik czyni zeń jeden z ciekawszych eksponatów.
Źródło: Tomasz Dzikowski, Park Etnograficzny w Tokarni, informator turystyczny, Kielce 1999
Słowniczek:
Przycieś (podwalina) w budownictwie drewnianym: podstawa wykonana z odpowiednio spojonych belek, na której opiera się ściana.
Konstrukcja wieńcowa (ściana wieńcowa, konstrukcja węgłowa, blok-hauzowa, na zrąb, zrębowa, na zamek) - ściana drewniana znana już w czasach prehistorycznych (od neolitu). Do dzisiaj kontynuowana w rejonach o bogatych tradycjach ciesielskich takich jak Podhale czy Kurpie. Ściana składa się z ułożonych poziomo wieńców z belek drewnianych łączonych w narożach (węgłach) na zamki z ostatkami lub bez nich. Ostatkami nazywa się wystające poza obrys budynku końce belek. Belki leżące na sobie łączy się na ogół dębowymi kołkami - tyblami, chroniąc je przed przesunięciem. Szczelinę pomiędzy nimi należy uszczelnić np. sznurem, pakułami, wysuszonym mchem.
Węgieł – narożnik, w ścianie wieńcowej naroże budynku wykonane z dwóch krzyżujących się belek drewnianych, z których zbudowana jest ściana.
Konstrukcja sumikowo-łątkowa - rodzaj szkieletowej konstrukcji ściany składającej się z następujących elementów:
• podwalina – belka pozioma oparta na fundamencie
• słupki (łątki) – elementy pionowe połączone na czopy z podwaliną i oczepem. W słupkach w konstrukcji tradycyjnej są wykonane podłużne wyżłobienia, czasem bruzdy otrzymuje się przez nabicie listew.
• oczep – górna belka zamykająca ścianę
• sumiki – poziome bale wsuwane w wyżłobienia w łątkach
• miecze – czasem stosowanych w narożach budynku. Pełnią podobną rolę jak zastrzały w konstrukcji ryglowej (mur pruski), czyli usztywniają konstrukcję.
Tragarz (siestrzan, sosręb, sosrąb,) - główna belka w stropie drewnianym. Biegnie w kierunku poprzecznym do pozostałych belek. Zazwyczaj ma większy przekrój. W przeszłości sosręb często pełnił funkcję ozdobną. Umieszczano na nim datę wzniesienia budynku, opatrywano go znakiem (gmerkiem) cieśli lub nazwiskiem właściciela; bywał też pokryty ornamentem albo zdobiony sentencjami i życzeniami.
