Krótką, ale za to wierszowaną, historię budowy i pierwszych lat istnienia bielińskiego kościoła odczytać można też na epitafium wmurowanym w ścianę po prawej stronie nawy: „Tu leży wielebny pasterz Jan Słopiecki / W którym się kochały bardzo wszystkie owieczki / Bo był człowiek dobry, trzeźwy, pilny, nabożny, / Doznał tego każdy obcy domowy i podróżny / Żyjąc tu przeszło lat 20 przy tym kościele / Który wystawił Jozwik Krzych pracując wiele / Bo on zmurował, opatrzył aparatami / Wyjednał posag, ozdobił organami/ Zjednał funduszy na organistę u pana, a to lubiąc Boga ludu swego blebana / Który pleban od Węgrów, Kozaków zabity / Zostawił po sobie wszystkim głos znamienity / Że jak męczennik prawy wzioł w niebie koronę / Z Jozwem Św. niech też nas ciągnie w tamtą stronę / Skończył żywot R.P. 1657 dn. 8 apr.”.
Wczesnobarokowy kościół swój obecny kształt uzyskał podczas rozbudowy w roku 1838, kiedy to: „ze składek parafian, ze staraniem ks. Poniewierskiego proboszcza, od połowy ku wielkim drzwiom był przydłużonym”.
Kościół usytuowany jest na wyniosłym wzgórzu i otoczony cmentarzem ogrodzonym starym murem. Jest budowlą orientowaną, murowaną, pokrytą tynkiem. Prezbiterium kościoła jest dwuprzęsłowe, zamknięte półkoliście. Od południa przylega do niego mała kruchta, a od północy zakrystia z nadbudowanym w wieku XIX stryszkiem. Nawa jest od prezbiterium i wyższa i szersza, a „przydłużenie” jej ku zachodowi zawdzięczamy, co wiadomo dzięki księdzu Wiśniewskiemu, staraniom proboszcza Poniewierskiego.
Po obu bokach nawy dostawione są kwadratowe w planie kaplice; poziomy posadzek w kaplicach wyższe są niż w nawie. W nawie, która pierwotnie nakryta była płaskim drewnianym stropem są teraz sklepienia żaglaste na gurtach, a w prezbiterium i kaplicach sklepienia kolebkowo – krzyżowe. Kaplice otwarte są do nawy arkadami a żebra ich kolebkowo – krzyżowych sklepień, zdobione bogatą dekoracją stiukową, „spływają” na wczesnobarokowe belkowanie.
Fasada zachodnia świątyni jest klasycystyczna, trójosiowa, rozczłonkowana pilastrami, zwieńczona trójkątnym przyczółkiem, nad którym umieszczono płaską wieżyczką na sygnaturkę. Na osi znajduje się portal, a nad nim półkoliste okno doświetlające nawę. W osiach skrajnych rozmieszczono dwie półkoliste nisze, w których są posągi św. św. Piotra i Pawła. Dachy nawy i kaplic są dwuspadowe, a nad zakrystią dach pulpitowy.
Ołtarz główny jest dziewiętnastowieczny, ale umieszczony w nim cenny obraz „w typie flamandzkim”, przedstawiający Św. Rodzinę pochodzi z około połowy wieku XVII. Ołtarze boczne, ustawione przy otworze tęczowym, są późnobarokowe, z 2. połowy wieku XVIII. W lewym znajduje się obraz Madonny z Dzieciątkiem (1. połowa XVIII stulecia), a w prawym malowane na blasze Ukrzyżowanie (wiek XVII). Ołtarze w kaplicach są rokokowo – klasycystyczne; wykonano je około roku 1770.
Tekst: Roman Mirowski
Źródło: Roman Mirowski, Świętokrzyski album, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Warszawie - Regionalny Ośrodek w Kielcach / Mediateka. 2004.
Słowniczek:
Sklepienie żaglaste – sklepienie na planie kwadratu lub innego wieloboku, zbudowane z czaszy kuli lub elipsoidy, o średnicy większej niż przekątna wieloboku stanowiącego plan pomieszczenia przykrytego tym sklepieniem.
Łęk sklepienny inaczej łuk sklepienny – element konstrukcyjny i dekoracyjny sklepienia wykonany z cegły lub kamienia, w kształcie łuku. Stosowany w budownictwie kamiennym i ceglanym od około VIII w. Łęk przebiegający prostopadle do pomieszczenia jest określany jako łęk jarzmowy, pas sklepieniowy lub gurt. Dzieli on sklepienie na pola sklepienne. Natomiast łuk przebiegający po polach sklepiennych, pod kątem, określany jest jako żebro. W chwili obecnej określamy te elementy jako żebra lub łuki sklepienne.
Sklepienie kolebkowe (beczkowe) - sklepienie w kształcie połowy leżącego walca przeciętego wzdłuż płaszczyzny poziomej. Wykonywane z ciosów kamiennych w kształcie klińca przewiązanych z zasadą mijania spoin. Kolebka sklepienia oparta jest na ścianach podłużnych (ustawionych wzdłuż osi sklepienia). Ściany przejmują obciążenie pionowe i poziome (ciężar i rozpór).
Sklepienie krzyżowe - sklepienie zbudowane na planie kwadratu z dwóch, przenikających się sklepień kolebkowych, z których pozostawiono górne części sklepień. Podparte jest na czterech filarach lub słupach usytuowanych w wierzchołkach kwadratu (planu pomieszczenia). Podpory znajdują się pod przekątnymi powstającymi przez przecięcie się kolebek. Wzdłuż nich przenoszone są obciążenia. Sklepienie stosowane znacznie częściej niż klasztorne, pozwalało na swobodniejsze kształtowanie wnętrza.
Arkada (łac. arcus - łuk) - szereg łuków opartych na słupach lub filarach. Arkada znana jest od czasów starożytnego Rzymu, stosowana głównie w akweduktach, krużgankach, loggiach.
Stiuk – mieszanina gipsu, wapienia i drobnego piasku lub pyłu marmurowego, łatwa do formowania, szybko twardniejąca. Często barwiona na różne kolory, nakładana na podłoże, gładzona i polerowana po wyschnięciu. Gotowy stiuk często imitował marmur. Znany był w okresie starożytności (starożytny Rzym), wczesnego chrześcijaństwa, sztuce mauretańskiej, rozpowszechniony w czasach renesansu i baroku.
Pilaster to ustawiony przy ścianie (lub w częściowo w nią wtopiony) filar, nieznacznie występujący przed lico ściany. Pełni on zarówno funkcję konstrukcyjną (podpora), jak też dekoracyjną (rozczłonkowuje ścianę). Podobnie jak kolumna składa się z głowicy, gładkiego lub kanelowanego trzonu oraz czasami z bazy i cokołu. Stosowano również pilastry zwielokrotnione (tworzyły je nałożone na siebie, coraz węższe pilastry).
Sygnaturka to mała wieża kościelna, w której zazwyczaj umieszcza się najmniejszy z dzwonów, również nazywany sygnaturką. Na dzwonie tym dzwoniono na Sanctus i na podniesienie.
Portal to ozdobne obramienie drzwi wejściowych w kościołach, pałacach, ratuszach, bogatszych kamienicach czasami także drzwi wewnętrznych. Ozdoba w zależności od epoki zróżnicowana pod względem architektonicznym.
Dach pulpitowy - dach jednospadowy (o jednej połaci dachowej). Ściany boczne budynku zwane są szczytowymi, tylna ściana na wysokości poddasza nazywana jest ścianą pulpitową. Ściana ta, ze względów pożarowych może wystawać ponad dach.
