W wieku XVI jej właścicielem był krakowski rajca Łukasz Waldorf, potem Jan Oleśnicki, a po nim Sebastian Lubomirski. W 1662 roku, będąc własnością Stanisława Warszyckiego, liczyła 191 mieszkańców. Następni właściciele, Miłkowscy nie odznaczyli się tu niczym istotnym, w przeciwieństwie do Łubieńskich – panujących tu od roku 1780, których wpływ na rozwój i dalszą przyszłość osady okazał się być przełomowy.
W roku 1845 Kazimierz Łubieński podjął decyzję o budowie w swoich włościach cukrowni. W pierwszym roku działania cukrownia „przerobiła” 770 ton buraków na 45 ton cukru, w 1870 buraków było już 5800 ton, a w 1875 22 tysiące ton. Cukier z Kazimierzy zdobywał nagrody na wystawach w Paryżu, Wiedniu, Rzymie i Petersburgu. Rosła ilość mieszkańców: w 1827 było ich 658, w 1882 dwakroć tyle, w 1939 blisko 3 tysiące. W czasach okupacji, głównie skutkiem wymordowania kazimierskich Żydów, liczba ludności dość wyraźnie spadła. W 1946 mieszkało tu niewiele ponad tysiąc ludzi, ale w roku 1961 mieszkańców było już 4870. W latach 1956-75 Kazimierza była stolicą powiatu, dziś jest ją znowu.
Pierwsza wzmianka o miejscowości nad Nidzicą pochodzi z roku 1326 – w Kazimierzy nie tylko była wówczas parafia, ale także – jak pisze ksiądz Wiśniewski – „siedlisko dekanatu”. Plebanem był ks. Grzegorz. W Liber Beneficioru Długosz pisze o kazimierskim drewnianym kościele pod wezwaniem św. Krzyża. „Dziedzicami wioski byli Stanisław i Zbigniew, herbu Nabra lub Pielgrzymowie” – podaje za Długoszem ksiądz Wiśniewski.
W dobie reformacji, przez około trzydzieści lat, kościół znajdował się w rękach innowierców. Nie wpłynęło to dodatnio na jego stan techniczny, toteż pod koniec XVI stulecia Sebastian Lubomirski, ówczesny dziedzic, wybudował nowy kościół, także drewniany. Drewniany kościół nie stał zbyt długo. Zastąpiony został przez murowany obiekt, stojący do dzisiaj, wybudowany w roku 1663 z fundacji kasztelana krakowskiego, Stanisława Warszyckiego.
Barokowy kościół zbudowany przez Warszyckiego „w dwójnasób powiększony” i przekształcony został podczas przebudowy z lat 1894-95, dokonanej kosztem parafian i ks. kanonika Józefa Szczepańskiego. Niestety, zdaniem autorów Katalogu Zabytków przy okazji zatracił cechy stylowe.
Murowany z kamienia i otynkowany kościół, jest budowla orientowaną. Prezbiterium węższe i nieco niższe od nawy, zamknięte jest półkoliście. Od północy do prezbiterium dostawiona jest zakrystia. Nawa jest prostokątna, przedłużana w latach 1894-5; w tym też czasie dobudowano do niej od północy kaplicę św. Rodziny, a od południa kruchtę. Wnętrze kościoła przykrywa płaski strop z fasetami. Dachy są dwuspadowe, oddzielne dla prezbiterium oraz starszej i nowszej części nawy. Wertykalny akcent stanowi arkadowa wieżyczka sygnaturkę.
Z czasów baroku zachował się portal prowadzący z prezbiterium do zakrystii, z datą na nadprożu: 1677. Wśród elementów wyposażenia wnętrza, pochodzących sprzed XIX stulecia, wymienić można późnobarokową ambonę, szafkę na kielichy w zakrystii, feretron, fragmenty ołtarzy i niektóre obrazy.
Tekst: Roman Mirowski,
Źródło: Roman Mirowski, Świętokrzyski album, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Warszawie - Regionalny Ośrodek w Kielcach / Mediateka. 2004.
Słowniczek:
Barok (z por. barocco - "perła o nieregularnym kształcie", lub z fr. baroque - "bogactwo ozdób") główny kierunek w kulturze środkowo i zachodnioeuropejskiej, którego trwanie datuje się na zakres czasowy: od końca XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku. Barok obejmował wszystkie przejawy działalności literackiej i artystycznej, a także filozofię i architekturę. U jego podstaw leżał sprzeciw wobec renesansowego klasycyzmu, głęboka religijność, mistycyzm i egzystencjalny niepokój.
Faseta - pojęcie wieloznaczne, używane w budownictwie i jubilerstwie. Inaczej faza- ukos, ucios, skośne ścięcie narożnika lub graniastej krawędzi, w celu ochrony przed uszkodzeniem od przypadkowego uderzenia. W budownictwie faseta(faska): wklęsły narożnik między prostopadłymi ścianami, wyokrąglone naroże lub ozdobny gzyms na połączeniu ściany i sufitu lub ściany i posadzki.
Arkada (łac. arcus - łuk) - szereg łuków opartych na słupach lub filarach. Arkada znana jest od czasów starożytnego Rzymu, stosowana głównie w akweduktach, krużgankach, loggiach.
Sygnaturka to mała wieża kościelna, w której zazwyczaj umieszcza się najmniejszy z dzwonów, również nazywany sygnaturką. Element ten położony jest zazwyczaj nad skrzyżowaniem transeptu z nawą główną w większych kościołach, lub nad prezbiterium w mniejszych świątyniach.
Portal to ozdobne obramienie drzwi wejściowych w kościołach, pałacach, ratuszach, bogatszych kamienicach czasami także drzwi wewnętrznych. Ozdoba w zależności od epoki zróżnicowana pod względem architektonicznym.
Feretron jest to przenośny, obustronnie namalowany obraz religijny w ozdobnych ramach, obustronna płaskorzeźba lub figura świętej postaci na podstawie. Obnoszony w czasie procesji w Kościele katolickim.
Źródło: pl.wikipedia.org
