Pierwotny chroberski pałac zbudowany został przez Stanisława Tarnowskiego około roku 1550. Niedługo potem, w roku 1582, dobra te zakupił biskup Piotr Myszkowski. Myszkowscy „panowali” tutaj przez półtora stulecia. W wieku XVIII, a ściśle w roku 1727, Chroberz przeszedł we władanie rodu Wielopolskich. Wielopolscy swą główną siedzibę mieli w Książu. Dopiero margrabia Aleksander Wielopolski - postać w polskiej historii zapisana dość kontrowersyjnie - postanowił przenieść ją do Chrobrza. Opracowanie projektu pałacu Wielopolski powierzył Henrykowi Marconiemu. Dzięki zachowanej korespondencji margrabiego z Marconim można niemal dokładnie prześledzić proces powstawania projektu.
Pałac zbudowany został w roku 1850. Pięknie położony nad Nidą, otoczony naturalnym parkiem, chroberski pałac jest budowlą późnoklasycystyczną. Pałac jest piętrowy, całkowicie podpiwniczony. Ma plan prostokąta z ryzalitami na osi i po bokach. Jego frontowa elewacja, jedenastoosiowa, zwrócona jest na południe. Boczne ryzality tej elewacji zdobią zdwojone pilastry. Ryzalit środkowy - poprzedzony gankiem - zamiast pilastrów ma kolumny, a wieńczy go attyka z czterema posągami, wyrzeźbionymi przez A. Pruszyńskiego.
Układ wnętrz pałacu jest dwutraktowy. Na głównej osi znajduje się hall, a za nim sala balowa. Kto oglądał film „Przedwiośnie” mógł podziwiać tę salę występującą „w roli” opisanej przez Żeromskiego sali balowej pałacu w Odolanach. Na parterze, we wschodnim skrzydle mieściła się sala myśliwska, kaplica, jadalnia i kredens. Kaplica ma plan koła, a w jej ścianach wykonane są arkadowe wnęki. W zachodnim skrzydle parteru znajdowała się biblioteka, a przy nie gabinet margrabiego. Całe piętro przeznaczone było na cele mieszkalne. Sale parteru nakrywają sklepienia kolebkowe i zwierciadlane. Sala balowa ma strop kasetonowy.
Z zachowanych inwentarzy można się dowiedzieć jak wyglądały pałacowe wnętrza zaraz po ich wykonaniu. Piece i kominki przeniesiono tutaj z Książa. Salę balową oświetlały żyrandole sprowadzone z samego Paryża. Ściany pałacu zdobiły obrazy - w tym galeria portretów rodzinnych, dziś znajdujących się w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach.
Wielopolscy byli właścicielami pałacu aż do czasu powstania Polski Ludowej. Ostatnio pałac był w posiadaniu Zespołu Szkół Rolniczo - Hodowlanych. Dzięki pracom konserwatorskim dziś jest on w niezłym stanie. W latach 70. wyremontowano dach i wzmocniono konstrukcję budowli, w latach 80. prowadzono prace w pałacowych wnętrzach. Nieco zaniedbano park otaczający pałac. Konieczne są tu prace rewaloryzacyjne, które przywróciłyby mu zagubioną kompozycję i charakter. Kiedyś rosły tu egzotyczne drzewa - dziś zachowały się z tych czasów miłorzęby i klonolistny platan. W parku, nad stawem stoi kaplica, zbudowana jednocześnie z pałacem, ale dzisiaj znacznie bardziej od niego zaniedbana.
Tekst: Roman Mirowski,
Źródło: Roman Mirowski, Świętokrzyski album, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Warszawie - Regionalny Ośrodek w Kielcach / Mediateka. 2004.
Słowniczek:
Ryzalit – występ z lica w elewacji budynku w jego części środkowej, bocznej lub narożnej, prowadzony od fundamentów po dach. W rzucie poziomym może mieć kształt prostokąta lub półkola. Ryzality ożywiają elewację i zwiększają powierzchnię pomieszczeń. Popularne od renesansu w architekturze pałaców, później stosowane także przy budowie domów wielorodzinnych.
Pilaster to ustawiony przy ścianie (lub w częściowo w nią wtopiony) filar, nieznacznie występujący przed lico ściany. Pełni on zarówno funkcję konstrukcyjną (podpora), jak też dekoracyjną (rozczłonkowuje ścianę). Podobnie jak kolumna składa się z głowicy, gładkiego lub kanelowanego trzonu oraz czasami z bazy i cokołu. Stosowano również pilastry zwielokrotnione (tworzyły je nałożone na siebie, coraz węższe pilastry).
Attyka - ścianka, balustrada wieńcząca elewację budowli, zasłaniająca dach; często o bogatej dekoracji arch.-rzeźbiarskiej; znana od starożytności, popularna w renesansie.
Sklepienie kolebkowe (beczkowe) - sklepienie w kształcie połowy leżącego walca przeciętego wzdłuż płaszczyzny poziomej. Wykonywane z ciosów kamiennych w kształcie klińca przewiązanych z zasadą mijania spoin. Kolebka sklepienia oparta jest na ścianach podłużnych (ustawionych wzdłuż osi sklepienia). Ściany przejmują obciążenie pionowe i poziome (ciężar i rozpór).
Sklepienie zwierciadlane - sklepienie klasztorne o bardzo małej krzywiźnie albo sklepienie przechodzące w płaski strop powyżej krótkiego odcinka krzywizny.
Kaseton (skrzyniec) – wieloboczne (najczęściej kwadratowe) zagłębienie widoczne od spodu stropu (strop kasetonowy - kaseton w stropach drewnianych otrzymywany jest przez wprowadzenie dodatkowych beleczek w polach pomiędzy belkami stropowymi), sklepienia lub kopuły. Umieszczane także od spodu na gzymsach, arkadach. Kasetony stosowane są jako dekoracja. Elementem zdobiącym są profilowane krawędzie belek, rzeźby (np. głowy wawelskie na Zamku Królewskim), dekoracje malarskie itp.
Pałac zbudowany został w roku 1850. Pięknie położony nad Nidą, otoczony naturalnym parkiem, chroberski pałac jest budowlą późnoklasycystyczną. Pałac jest piętrowy, całkowicie podpiwniczony. Ma plan prostokąta z ryzalitami na osi i po bokach. Jego frontowa elewacja, jedenastoosiowa, zwrócona jest na południe. Boczne ryzality tej elewacji zdobią zdwojone pilastry. Ryzalit środkowy - poprzedzony gankiem - zamiast pilastrów ma kolumny, a wieńczy go attyka z czterema posągami, wyrzeźbionymi przez A. Pruszyńskiego.
Układ wnętrz pałacu jest dwutraktowy. Na głównej osi znajduje się hall, a za nim sala balowa. Kto oglądał film „Przedwiośnie” mógł podziwiać tę salę występującą „w roli” opisanej przez Żeromskiego sali balowej pałacu w Odolanach. Na parterze, we wschodnim skrzydle mieściła się sala myśliwska, kaplica, jadalnia i kredens. Kaplica ma plan koła, a w jej ścianach wykonane są arkadowe wnęki. W zachodnim skrzydle parteru znajdowała się biblioteka, a przy nie gabinet margrabiego. Całe piętro przeznaczone było na cele mieszkalne. Sale parteru nakrywają sklepienia kolebkowe i zwierciadlane. Sala balowa ma strop kasetonowy.
Z zachowanych inwentarzy można się dowiedzieć jak wyglądały pałacowe wnętrza zaraz po ich wykonaniu. Piece i kominki przeniesiono tutaj z Książa. Salę balową oświetlały żyrandole sprowadzone z samego Paryża. Ściany pałacu zdobiły obrazy - w tym galeria portretów rodzinnych, dziś znajdujących się w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach.
Wielopolscy byli właścicielami pałacu aż do czasu powstania Polski Ludowej. Ostatnio pałac był w posiadaniu Zespołu Szkół Rolniczo - Hodowlanych. Dzięki pracom konserwatorskim dziś jest on w niezłym stanie. W latach 70. wyremontowano dach i wzmocniono konstrukcję budowli, w latach 80. prowadzono prace w pałacowych wnętrzach. Nieco zaniedbano park otaczający pałac. Konieczne są tu prace rewaloryzacyjne, które przywróciłyby mu zagubioną kompozycję i charakter. Kiedyś rosły tu egzotyczne drzewa - dziś zachowały się z tych czasów miłorzęby i klonolistny platan. W parku, nad stawem stoi kaplica, zbudowana jednocześnie z pałacem, ale dzisiaj znacznie bardziej od niego zaniedbana.
Tekst: Roman Mirowski,
Źródło: Roman Mirowski, Świętokrzyski album, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Warszawie - Regionalny Ośrodek w Kielcach / Mediateka. 2004.
Słowniczek:
Ryzalit – występ z lica w elewacji budynku w jego części środkowej, bocznej lub narożnej, prowadzony od fundamentów po dach. W rzucie poziomym może mieć kształt prostokąta lub półkola. Ryzality ożywiają elewację i zwiększają powierzchnię pomieszczeń. Popularne od renesansu w architekturze pałaców, później stosowane także przy budowie domów wielorodzinnych.
Pilaster to ustawiony przy ścianie (lub w częściowo w nią wtopiony) filar, nieznacznie występujący przed lico ściany. Pełni on zarówno funkcję konstrukcyjną (podpora), jak też dekoracyjną (rozczłonkowuje ścianę). Podobnie jak kolumna składa się z głowicy, gładkiego lub kanelowanego trzonu oraz czasami z bazy i cokołu. Stosowano również pilastry zwielokrotnione (tworzyły je nałożone na siebie, coraz węższe pilastry).
Attyka - ścianka, balustrada wieńcząca elewację budowli, zasłaniająca dach; często o bogatej dekoracji arch.-rzeźbiarskiej; znana od starożytności, popularna w renesansie.
Sklepienie kolebkowe (beczkowe) - sklepienie w kształcie połowy leżącego walca przeciętego wzdłuż płaszczyzny poziomej. Wykonywane z ciosów kamiennych w kształcie klińca przewiązanych z zasadą mijania spoin. Kolebka sklepienia oparta jest na ścianach podłużnych (ustawionych wzdłuż osi sklepienia). Ściany przejmują obciążenie pionowe i poziome (ciężar i rozpór).
Sklepienie zwierciadlane - sklepienie klasztorne o bardzo małej krzywiźnie albo sklepienie przechodzące w płaski strop powyżej krótkiego odcinka krzywizny.
Kaseton (skrzyniec) – wieloboczne (najczęściej kwadratowe) zagłębienie widoczne od spodu stropu (strop kasetonowy - kaseton w stropach drewnianych otrzymywany jest przez wprowadzenie dodatkowych beleczek w polach pomiędzy belkami stropowymi), sklepienia lub kopuły. Umieszczane także od spodu na gzymsach, arkadach. Kasetony stosowane są jako dekoracja. Elementem zdobiącym są profilowane krawędzie belek, rzeźby (np. głowy wawelskie na Zamku Królewskim), dekoracje malarskie itp.
