James Joyce urodził się 2 lutego 1882 r. w Dublinie, zmarł 13 stycznia 1941 r. w Zurychu. Irlandzki prozaik i poeta piszący po angielsku, większość życia spędził na dobrowolnej emigracji.
Urodził się w katolickiej rodzinie Johna Stanislaua Joyce'a i Mary Jane Joyce. Był jednym z dziesięciorga dzieci. Rodzice posłali Jamesa do szkoły jezuickiej Clongowes Wood College.
Już w młodym wieku postanowił zostać pisarzem. W 1891 roku Joyce napisał wiersz ku pamięci Charlesa Parnella, „niekoronowanego króla Irlandii” pod tytułem „Et tu Healy”. Jego ojciec wydrukował to dziełko i wysłał do Biblioteki Watykańskiej, a w listopadzie tego roku opublikowano je w „Stubbs Gazette”. W 1893 r. ojciec zrezygnował z pracy, co stało się powodem nędzy rodzinnej i zmusiło młodego Joyce'a do nauki w domu. W tym czasie ojciec John popadł w alkoholizm, co James opisywał później w opowiadaniach Dublińczycy. Następnie James przeniesiony został do szkoły jezuickiej Belvedere.
W wieku 16 lat porzucił wiarę. Pomimo nieprzyznawania się do wiary, studiował namiętnie filozofię św. Tomasza z Akwinu, którego estetyka była jego podstawą filozoficzną w tworzeniu. Gdy miał 17 lat, wielki wpływ wywarła na niego lektura dzieł Henryka Ibsena, którego twórczość starał się ocalić od zapomnienia. Na studiach jako jedyny nie krytykował dramatów Williama Butlera Yeatsa, oskarżanego o czary i brak patriotyzmu. Powtarzał wielokrotnie, także w swoich książkach, że nie będzie służył rzeczom, w które nie wierzy, choćby była to religia, ojczyzna czy rodzina. Od 1898 r. studiował filologię i filozofię na uniwersytecie w Dublinie (University College Dublin), ucząc się włoskiego, francuskiego i staroangielskiego.
W roku 1904 przeniósł się do Zurychu. Uczył tam w szkole językowej Berlitz. Wysłany do Triestu zaczął pisać „Ulissesa”. Jednym z jego uczniów był Italo Svevo - włoski pisarz, którego twórczość została odkryta w latach 50. XX wieku. Następnie uczył w Puli, do czasu gdy Austriacy, po wykryciu siatki szpiegowskiej, postanowili wysiedlić wszystkich obcych.
W 1906 roku Joyce przeniósł się do Rzymu, gdzie pracował w miejskim banku. Rzym jednak mu się nie spodobał, wrócił więc do Triestu. W 1915 roku zamieszkał w Zurychu. Często bywał w kawiarniach, gdzie spotkać można było między innymi Lenina.
Jego najważniejszymi dziełami są: „Ulisses” (1922) i „Finnegans Wake” (1939), które poprzedziły opowiadania zebrane w tomie „Dublińczycy” (1914), powieść „Portret artysty z czasów młodości” (1914-15), a także sztuka „Wygnańcy” (1918).
Twórczość Joyce zakorzeniona jest w tradycji irlandzkiej, choć przez przeciwstawienie ortodoksji katolickiej i prowincjonalizmowi kraju rodzinnego. Topografia jego utworów odwołuje się precyzyjnie do Dublina, charakterystycznych dla niego typów psychologicznych i stosunków społecznych. Krytycyzm wobec kraju i poczucie wyobcowania widoczne było już w „Dublińczykach”. Jednak nie tyle bunt w stosunku do zastanej tradycji narodowej i katolickiej zadecydował o przełomowym charakterze dwu podstawowych dzieł pisarza, ale jego burzy¬cielski eksperyment artystyczny, otwierający przed prozą powieściową nowe perspektywy.
Po napisaniu „Ulissesa” przez 16 lat pracował nad „Finnegans Wake”, dziełem, które w dużej mierze do dziś pozostaje zagadką dla badaczy literatury. Był to kolejny wielki eksperyment, mający zanegować walory komunikacyjne języka, a polegający na stworzeniu własnego, w dużej mierze nieprzezroczystego systemu językowego opartego na angielszczyźnie, ale celowo wykoślawionej, odwołującej się do wielu języków, nie wyłączając dziecięcych rymowanek i slangu.
Źródło: Tomasz Miłkowski, Janusz Termer, Leksykon lektur szkolnych, www.pl.wikipedia.org