Historia
Zamek został wzniesiony na skalistym wzgórzu, 360 m n.p.m. Nie wiadomo czy biskup Jan Muskata kiedykolwiek na zamku urzędował, jednak pewne jest to że 7 czerwca 1307r. Władysław Łokietek cofnął nadany rok wcześniej przywilej i odtąd budowla znajdowała się w rękach książęcych, a później królewskich. Pierwszym starostą został Wrocław Burgrabius de Thanczin.
Przez kolejne wieki budowla stanowiła ważny ośrodek administracyjno-militarny. W latach 1310, 1318, 1331 i 1333 zwoływano zjazdy możnowładców i rycerstwa małopolskiego oraz wielkopolskiego.
W roku 1318 biskup Janisław, obawiając się Zakonu Krzyżackiego zdeponował w zamku, na okres wojny, skarby katedry gnieźnieńskiej. Miejsce się sprawdziło i odtąd warownia chęcińska pełniła również funkcję królewskiego skarbca.
W 1331 roku wyruszyły stąd wojska polskie pod Płowcami, gdzie odbyła się bitwa z Krzyżakami.
W połowie XIV wieku, po śmierci Władysława Łokietka, zamek został rozbudowany przez Kazimierza Wielkiego, co uczyniło z niego twierdzę nie do zdobycia przez kolejne 250 lat. Między innymi zostały podwyższone kamienne wieże. W tym czasie, w Chęcinach przebywała druga żona króla – Adelajda, a później zamieszkiwały tu także: siostra Kazimierza Wielkiego - Elżbieta Łokietkówna, żona Władysława Jagiełły - Zofia Holszańska, z synem Władysławem Warneńczykiem oraz żona Zygmunta Starego - Bona.
Od końca XIV wieku twierdza pełniła również rolę królewskiego więzienia dla szlachty i wysoko postawionych jeńców wojennych. Osadzono w nim m.in. Andrzeja Wingolda (przyrodni brat Władysława Jagiełły oskarżonego o podburzanie Rusi), Hinczę z Rogowa oskarżonego o romans z żoną Jagiełły – Zofią, Warcisława z Gotartowic, którego Władysław Jagiełło obarczył winą za upadek warowni Bobrowniki w ziemi dobrzyńskiej, Michała Küchmeistra - przywódcę krzyżackiego.
W 1554 roku królowa Bona, która zamieszkiwała na zamku, opuściła go zabierając ze sobą ogromny skarb. Wywieziono go na 24 wozach, ciągnionych przez 140 koni. Datę tę można uznać za początek upadku królewskiej warowni. (Postać Królowej Bony stanowi atrakcję chęcińskiej warowni, która w białej powłóczystej sukni i z pochodnią w dłoni pojawia się w nocy na murach zamku.)
Kilkadziesiąt lat później, w roku 1588 sejm zarządził przeniesienie ksiąg ziemskich z warowni do położonego u jej podnóża chęcińskiego kościoła.
Zamek został znacznie zniszczony w 1607 r. podczas rokoszu Zebrzydowskiego. Zabudowania podpalono, wywieziono zbrojownię, uległy zniszczeniu fortyfikacje.
W 1610 roku zamek na krótko odzyskał dawną świetność, dzięki staroście chęcińskiemu i miecznikowi koronnemu – Stanisławowi Branickiemu, który go odnowił i częściowo rozbudował. Jednak już w latach 1655-1657 został całkowicie zniszczony najpierw przez Szwedów, a następnie przez szturm oddziałów Rakoczego. Wprawdzie warownię znowu odbudowano, ale kolejny najazd wojsk szwedzkich w 1707 r. doprowadził do całkowitego zniszczenia zamku. Wyprowadzili się z niego ostatni mieszkańcy, choć jeszcze przez jakiś czas mieściły się w nim sąd grodzki i kancelaria.
Przez następne stulecia średniowieczne mury stanowiły głównie darmowe źródło materiału budowlanego dla miejscowej ludności.
Dopiero w końcowym okres XVIII stulecia zniszczoną budowlą zainteresował się Jan Filip Carosii – uczony genewski, który na życzenie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego badał starostwo chęcińskie pod kątem ponownego wydobycia kamienia budowlanego.
W roku 1844 do Chęcin przybył Kazimierz Stronczyński, przewodzący Delegacji do Spraw Inwentaryzacji Zabytków Królestwa Polskiego. Dzięki temu powstał opis twierdzy wzbogacony informacjami historycznymi.
Pierwsze prace konserwatorskie przypadają na lata 80-te XIX wieku. W Polsce międzywojennej ogromny wkład w uratowanie zamku wniósł ówczesny burmistrz Chęcin, Edmund Padechowicz. Przeprowadził on, mimo skromnych funduszy, szereg prac zabezpieczających budowlę przed zniszczeniem. W 1947 roku wojewódzki konserwator zabytków wpisał zabudowania zamkowe do rejestru zabytków i zaklasyfikował do pierwszej, najwyższej grupy w skali kraju. Prace budowlane kontynuowano po II wojnie światowej. Zaraz po jej zakończeniu, w latach 1948-1949, urządzono punkt widokowy na jednej z odrestaurowanych wież. Przez cały czas prowadzi się prace adaptacyjno-renowacyjne, prowadzące do zabezpieczenia budowli w formie trwałej ruiny. Zamek jest udostępniony do zwiedzania, pełniąc jednocześnie funkcje muzealne.
Architektura
Zamek zbudowany, głównie z miejscowego szarego wapienia, choć widać tu i partie z piaskowca jasnego i czerwonego. Został wzniesiony na skalnej grani wzgórza, 360 m n.p.m. Powstał na planie nieregularnego wieloboku z wykorzystaniem walorów obronnych wzniesienia. Dziedziniec otaczały wysokie na 9 metrów mury ze strzelnicami i gankiem dla straży. Wyższe piętra wież dobudowane zostały z cegły najprawdopodobniej w XVI w. Zamek podzielony jest na dwie części: starszą (zamek górny), rozciągającą się między dwoma okrągłymi basztami z murem o grubości 2 m oraz młodszą (zamek dolny) pełniącą funkcje gospodarcze, z obszernym dziedzińcem, czworoboczną basztą oraz furtą sklepioną w gotycki łuk, którą dobudowano w XV wieku.
Wjazd do zamku górnego prowadzi przez bramę umieszczoną we wschodnim odcinku muru obwodowego w bezpośrednim sąsiedztwie stojącej tu wieży tzw. "więziennej". W drugiej fazie budowy, datowanej na czasy Kazimierza Wielkiego, przy północnym murze obwodowym wzniesiono prostokątny budynek mieszkalny, a także ufortyfikowano wjazd do zamku, budując przedbramie, nad którym wkrótce powstała kaplica. Największe prace budowlane przeprowadzono w XV w. Do zamku górnego dobudowano wówczas od zachodu zamek dolny. W północno-zachodnim narożniku obwodu wzniesiono czworokątną basztę, a obok dostawiono murowany budynek z furtą. Do murów od wewnątrz przylegały drewniane obiekty gospodarcze (kuźnia, piekarnia, stajnie etc.). W centralnej części dziedzińca znajdowała się studnia albo kryta cysterna na wodę.
Wjazd na teren warowni prowadził przez pięcioprzęsłowy, drewniany most, wsparty na murowanych filarach i zakończony zwodzonym przęsłem i wysuniętą przed basztę bramę zabezpieczona żelazną kratą (tzw. broną), opuszczaną na noc. Brama przylegała do wieży, która podnosiła obronność tego punktu. Obok niej znajduje się dwukondygnacyjny budynek, prawdopodobnie kaplicy zamkowej oraz skarbca.
Tekst: Agnieszka Markiton
Fot.: Agnieszka Markiton
Źródło: http://www.zamkipolskie.com/checiny/checiny.html, http://pl.wikipedia.org
Zamek został wzniesiony na skalistym wzgórzu, 360 m n.p.m. Nie wiadomo czy biskup Jan Muskata kiedykolwiek na zamku urzędował, jednak pewne jest to że 7 czerwca 1307r. Władysław Łokietek cofnął nadany rok wcześniej przywilej i odtąd budowla znajdowała się w rękach książęcych, a później królewskich. Pierwszym starostą został Wrocław Burgrabius de Thanczin.
Przez kolejne wieki budowla stanowiła ważny ośrodek administracyjno-militarny. W latach 1310, 1318, 1331 i 1333 zwoływano zjazdy możnowładców i rycerstwa małopolskiego oraz wielkopolskiego.
W roku 1318 biskup Janisław, obawiając się Zakonu Krzyżackiego zdeponował w zamku, na okres wojny, skarby katedry gnieźnieńskiej. Miejsce się sprawdziło i odtąd warownia chęcińska pełniła również funkcję królewskiego skarbca.
W 1331 roku wyruszyły stąd wojska polskie pod Płowcami, gdzie odbyła się bitwa z Krzyżakami.
W połowie XIV wieku, po śmierci Władysława Łokietka, zamek został rozbudowany przez Kazimierza Wielkiego, co uczyniło z niego twierdzę nie do zdobycia przez kolejne 250 lat. Między innymi zostały podwyższone kamienne wieże. W tym czasie, w Chęcinach przebywała druga żona króla – Adelajda, a później zamieszkiwały tu także: siostra Kazimierza Wielkiego - Elżbieta Łokietkówna, żona Władysława Jagiełły - Zofia Holszańska, z synem Władysławem Warneńczykiem oraz żona Zygmunta Starego - Bona.
Od końca XIV wieku twierdza pełniła również rolę królewskiego więzienia dla szlachty i wysoko postawionych jeńców wojennych. Osadzono w nim m.in. Andrzeja Wingolda (przyrodni brat Władysława Jagiełły oskarżonego o podburzanie Rusi), Hinczę z Rogowa oskarżonego o romans z żoną Jagiełły – Zofią, Warcisława z Gotartowic, którego Władysław Jagiełło obarczył winą za upadek warowni Bobrowniki w ziemi dobrzyńskiej, Michała Küchmeistra - przywódcę krzyżackiego.
W 1554 roku królowa Bona, która zamieszkiwała na zamku, opuściła go zabierając ze sobą ogromny skarb. Wywieziono go na 24 wozach, ciągnionych przez 140 koni. Datę tę można uznać za początek upadku królewskiej warowni. (Postać Królowej Bony stanowi atrakcję chęcińskiej warowni, która w białej powłóczystej sukni i z pochodnią w dłoni pojawia się w nocy na murach zamku.)
Kilkadziesiąt lat później, w roku 1588 sejm zarządził przeniesienie ksiąg ziemskich z warowni do położonego u jej podnóża chęcińskiego kościoła.
Zamek został znacznie zniszczony w 1607 r. podczas rokoszu Zebrzydowskiego. Zabudowania podpalono, wywieziono zbrojownię, uległy zniszczeniu fortyfikacje.
W 1610 roku zamek na krótko odzyskał dawną świetność, dzięki staroście chęcińskiemu i miecznikowi koronnemu – Stanisławowi Branickiemu, który go odnowił i częściowo rozbudował. Jednak już w latach 1655-1657 został całkowicie zniszczony najpierw przez Szwedów, a następnie przez szturm oddziałów Rakoczego. Wprawdzie warownię znowu odbudowano, ale kolejny najazd wojsk szwedzkich w 1707 r. doprowadził do całkowitego zniszczenia zamku. Wyprowadzili się z niego ostatni mieszkańcy, choć jeszcze przez jakiś czas mieściły się w nim sąd grodzki i kancelaria.
Przez następne stulecia średniowieczne mury stanowiły głównie darmowe źródło materiału budowlanego dla miejscowej ludności.
Dopiero w końcowym okres XVIII stulecia zniszczoną budowlą zainteresował się Jan Filip Carosii – uczony genewski, który na życzenie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego badał starostwo chęcińskie pod kątem ponownego wydobycia kamienia budowlanego.
W roku 1844 do Chęcin przybył Kazimierz Stronczyński, przewodzący Delegacji do Spraw Inwentaryzacji Zabytków Królestwa Polskiego. Dzięki temu powstał opis twierdzy wzbogacony informacjami historycznymi.
Pierwsze prace konserwatorskie przypadają na lata 80-te XIX wieku. W Polsce międzywojennej ogromny wkład w uratowanie zamku wniósł ówczesny burmistrz Chęcin, Edmund Padechowicz. Przeprowadził on, mimo skromnych funduszy, szereg prac zabezpieczających budowlę przed zniszczeniem. W 1947 roku wojewódzki konserwator zabytków wpisał zabudowania zamkowe do rejestru zabytków i zaklasyfikował do pierwszej, najwyższej grupy w skali kraju. Prace budowlane kontynuowano po II wojnie światowej. Zaraz po jej zakończeniu, w latach 1948-1949, urządzono punkt widokowy na jednej z odrestaurowanych wież. Przez cały czas prowadzi się prace adaptacyjno-renowacyjne, prowadzące do zabezpieczenia budowli w formie trwałej ruiny. Zamek jest udostępniony do zwiedzania, pełniąc jednocześnie funkcje muzealne.
Architektura
Zamek zbudowany, głównie z miejscowego szarego wapienia, choć widać tu i partie z piaskowca jasnego i czerwonego. Został wzniesiony na skalnej grani wzgórza, 360 m n.p.m. Powstał na planie nieregularnego wieloboku z wykorzystaniem walorów obronnych wzniesienia. Dziedziniec otaczały wysokie na 9 metrów mury ze strzelnicami i gankiem dla straży. Wyższe piętra wież dobudowane zostały z cegły najprawdopodobniej w XVI w. Zamek podzielony jest na dwie części: starszą (zamek górny), rozciągającą się między dwoma okrągłymi basztami z murem o grubości 2 m oraz młodszą (zamek dolny) pełniącą funkcje gospodarcze, z obszernym dziedzińcem, czworoboczną basztą oraz furtą sklepioną w gotycki łuk, którą dobudowano w XV wieku.
Wjazd do zamku górnego prowadzi przez bramę umieszczoną we wschodnim odcinku muru obwodowego w bezpośrednim sąsiedztwie stojącej tu wieży tzw. "więziennej". W drugiej fazie budowy, datowanej na czasy Kazimierza Wielkiego, przy północnym murze obwodowym wzniesiono prostokątny budynek mieszkalny, a także ufortyfikowano wjazd do zamku, budując przedbramie, nad którym wkrótce powstała kaplica. Największe prace budowlane przeprowadzono w XV w. Do zamku górnego dobudowano wówczas od zachodu zamek dolny. W północno-zachodnim narożniku obwodu wzniesiono czworokątną basztę, a obok dostawiono murowany budynek z furtą. Do murów od wewnątrz przylegały drewniane obiekty gospodarcze (kuźnia, piekarnia, stajnie etc.). W centralnej części dziedzińca znajdowała się studnia albo kryta cysterna na wodę.
Wjazd na teren warowni prowadził przez pięcioprzęsłowy, drewniany most, wsparty na murowanych filarach i zakończony zwodzonym przęsłem i wysuniętą przed basztę bramę zabezpieczona żelazną kratą (tzw. broną), opuszczaną na noc. Brama przylegała do wieży, która podnosiła obronność tego punktu. Obok niej znajduje się dwukondygnacyjny budynek, prawdopodobnie kaplicy zamkowej oraz skarbca.
Tekst: Agnieszka Markiton
Fot.: Agnieszka Markiton
Źródło: http://www.zamkipolskie.com/checiny/checiny.html, http://pl.wikipedia.org
