Strój weselny A A A

Trzeba podkreślić, że pier­wotnie stroju obrzędowego nie stanowił jakiś całkowicie inny zestaw odzieży, który różniłby się kompletnie od stroju odświęt­nego stosowanego przy innych okazjach. Wyznacznikami obrzędowego charakteru stroju włościańskiego były zatem najczęściej kolorystyka oraz pojedyncze, dodatkowe elementy odzieży bądź drobne atrybuty i zdobiny.
Najbar­dziej wyraziste elementy różnicujące strój weselny od stroju noszonego przy innych okazjach widoczne są w stroju panny mło­dej oraz drużbów weselnych, nieco mniej w stroju pana młodego.
 
Świętokrzyski strój weselny
We wsiach świętokrzyskich „młody" brał ślub w sukmanie, a do czapki przypięty miał tzw. bukiet z dużą białą kokardą, czym odróżniał się od drużbów, którzy przy bu­kietach na czapce mieli małe kokardki. Bukiety przy czapkach robione były początkowo z gałązek ruty, a w póź­niejszych czasach ze sztucznych kwiatków. Starszy drużba miał przy wianku, noszonym bądź przy czapce bądź na piersi, dużą, po­dwójną kokardę z białej i czerwonej wstąż­ki.
Panna młoda, we wsiach świętokrzyskich, ubrana była w białą koszulę i białą spódnicę haftowaną lub z naszywanymi ta­siemkami. Nakładano również gorsety w odcieniach czerwieni i kolorowe duże fartuchy. Na ramiona, zwłaszcza zimą, zarzucano „młodej" dużą wzorzystą chustę szalinówkę o jasnym tle, ewentualnie zapaskę o trady­cyjnej świętokrzyskiej kolorystyce (czarne prążki na czerwonym tle). Najbardziej charakterystycznym elementem stroju panny młodej było nakrycie głowy, tzw. strójnik. W północnej części świętokrzyskiego był to wianek z mirtu, z długimi kolorowymi wstążkami spadającymi na plecy. Dużo bar­dziej strojny był tzw. strefień, mający formę wysokiego, pionowego walca, który tworzy­ły upięte na kartonowym stelażu wstążki, przetykane srebrny szy­chem. Poniżej dolnej krawędzi strefienia wstążki opadały luźno, na ramiona i plecy.
 
Kielecki strój weselny
W stroju kieleckim, podobnie jak w święto­krzyskim, pan młody występował w sukma­nie (w tym wypadku z granatowego sukna) i miał przypięty do czapki bukiecik z ruty lub sztucznych kwiatów wykonanych ze wstążek. Natomiast drużbów wyróżniały pęki kogucich piór przypinane do czapek. Z czasem dodano do nich jeszcze kilka sztucznych kwiatków i długą czerwoną wstążkę. Odnotowano także stroik dla druż­by, zwany „trzęsionką". Był on utworzo­ny z pierścionków skręcanych ze słomy owsianej, łączonych w pęczki i przypina­nych do czapki.
Wyróżnikiem kieleckiego, ślubnego stroju kobie­cego był jedynie specyficzny przystrój głowy w postaci strefienia. Boki strefienia wysokości ok. 15 cm robiono z obrączki tekturowej, obszywanej płótnem, podobnie jak denko. Na bokach upinano szpilkami o kolorowych dużych łebkach przymarszczone wstążeczki, a na wierzchu złocisty galonik. Niektóre strefienia miały na denku żywe kwiatki - rozmaryn, rutę i stokrotki. Część wstążek była luźno spusz­czona i sięgała do pasa a nawet do kolan.
 
Sandomierski strój weselny
Weselne stroje włościan sandomierskich różniły się nieco od strojów odświętnych. W I poł. XIX wieku pan młody odziany był w dwie sukmany - modrą i białą. Później jednak zwyczaj ten został zarzucony. Ślub brał „młody" w jednej sukmanie, zaś pod koniec wieku XIX męskim wierzchnim odzieniem ślubnym stała się kapota, po­dobna krojem i zdobieniem do sukmany ale wykonana z czarnego cienkiego sukna fabrycznego. Kapoty szyte w początkach wieku XX były już krótsze i mniej fałdziste niż sukmany, nie były też zdobione, a z tyłu u dołu posiadały rozcięcie. Nakry­cie głowy pana młodego (czerwona roga­tywka lub kaszkiet) ozdobione było z lewej strony bukietem ze sztucznych kwiatów ze szklanymi kolorowymi błyskotkami.
Najbardziej charakterystycznym ele­mentem stroju drużby w Sandomierskiem był nakrochmalony, biały płócienny far­tuch sięgający do kolan. Był on uszyty z pasa płótna o długości 4 - 5 m i szeroko­ści ok. 60 cm. Jeden dłuższy bok wszywany był w oszewkę o dł. ok. 2 metrów, dlatego też cały płat płótna musiał być przed wszy­ciem mocno umarszczony. Fartuchem okręcano się w pasie dwu a nawet trzykrotnie i wiązano z przodu na troczki. Ta archaiczna forma stroju ob­rzędowego zaniknęła na przełomie XIX i XX wieku.
Pannę młodą ubierano w Sandomierskiem na biało. Niemniej sam zestaw elementów stroju ślubnego nie różnił się właściwie od stroju odświętnego na inne okazje. Na roz­puszczone włosy wkładano weselny strójnik. Występowały dwa rodzaje strojników. Jeden, przypominający formą skopek, zro­biony był z tektury i obszyty wstążkami, które biegły znad czoła przez całą głowę do tyłu, gdzie swo­bodnie zwisały. Wstążki upięte były za pomocą szpilek z kolorowymi łebkami, przybierano je dodatkowo kwiatkami i ga­lonami. Drugim typem strojnika była dość wysoka przepaska tekturowa, przybrana rutą, galonikami i sztucznymi kwiatami. Z tylu przyszywano do niej długie wstążki, sięgające zazwyczaj niżej pasa.
 
Krakowski strój weselny
Wśród Krakowiaków żyjących na połu­dniowych i południowo-zachodnich rubie­żach Kielecczyzny przez cały wiek XIX męski od­świętny strój krakowski był jednocześnie obowiązującym strojem weselnym dla pana młodego. Jedyną w zasadzie cechą podkre­ślającą obrzędowy charakter takiego stroju w przypadku „młodego" była większa niż przy innych okazjach wiecha pawich piór przyczepionych do jednego, a czasem na­wet do dwóch boków czerwonej rogatywki.
Stanowczo bardziej wyrazisty był w tym subregionie strój obrzędowy drużby wesel­nego. Wyróżniała go czerwona rogatyw­ka zdobna złotą lamą naszytą na krzyż po przekątnej na zewnętrznej stronie denka czapki, która dodatkowo przystrojona była świecidłami i czterema bukietami sztucz­nych kwiatów. W pierwszej połowie XIX wieku istotnym elementem stroju drużby weselnego był, podobnie jak w stroju sandomierskim, krótki płócienny fartuch, obficie fałdowany i zdobiony ha­ftem. Kolejnym atrybutem wyróżniającym strój drużby weselnego była czerwona chustka, zaczepiona u dziurki ka­ftana lub przywiązana do metalowej spinki koszuli.
Krakowski strój weselny panny młodej do końca XIX wieku od stroju noszone­go na inne okazje odróżniał jedynie efek­towny wianek, z dość wysokim przodem, uwity z prawdziwych kwiatów. Do wianka mocowano zazwyczaj kolorowe, spływające w dół wstążki, często też na jego szczycie przytwierdzano kiść złocistego szychu.